POMIARY

Pracodawca w Polsce ma obowiązek wykonywania odpowiednich badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, jeśli takie czynniki występują na stanowisku pracy. Rodzaj i zakres pomiarów zależy od specyfiki stanowiska, a do podstawowych należą: 

• Natężenie oświetlenia (elektrycznego) – mierzone w luksach (lx). Jest to jeden z najczęstszych pomiarów, wymagany na każdym stanowisku pracy, gdzie wykorzystywane jest sztuczne oświetlenie.

• Poziom hałasu – obejmuje pomiar maksymalnego poziomu dźwięku A, szczytowego poziomu dźwięku C oraz poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dnia pracy. Wartość ta nie powinna przekraczać 85 dB dla ekspozycji dobowej.

• Stężenia czynników chemicznych i pyłów – pomiary wykonywane, gdy w procesie technologicznym wykorzystywane są substancje chemiczne lub wydzielają się pyły, a ich stężenie może przekroczyć najwyższe dopuszczalne stężenia (NDS).

• Promieniowanie optyczne nielaserowe – badania i pomiary wykonuje się, jeśli eksploatowane są źródła promieniowania inne niż standardowe oświetlenie.

• Inne czynniki fizyczne – w zależności od stanowiska mogą to być np. drgania (wibracje), mikroklimat (temperatura, wilgotność), promieniowanie jonizujące, pole elektromagnetyczne. 

Częstotliwość wykonywania pomiarów jest regulowana przepisami i zależy od rodzaju czynnika oraz poziomu jego stężenia/natężenia. Przykładowo, pomiary oświetlenia zazwyczaj wykonuje się raz na 5 lat, chyba że warunki pracy uległy zmianie, natomiast pomiary czynników rakotwórczych lub mutagennych mogą być wymagane co 3 lub 6 miesięcy, w zależności od stwierdzonych stężeń. 

Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia dokumentacji z przeprowadzonych badań i pomiarów, a wyniki wpisywać do specjalnej karty badań i pomiarów

Wartości dopuszczalne mierzone na stanowiskach pracy są precyzyjnie określone w polskich przepisach prawnych, głównie w Kodeksie Pracy oraz w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. 

Poniżej przedstawiono główne parametry i ich normy:

1. Natężenie oświetlenia

Normy natężenia oświetlenia (mierzone w luksach – lx) określone są w Polskiej Normie PN-EN 12464-1:

• Praca biurowa (ogólna): min. 300 lx.

• Praca przy komputerze (na biurku): min. 500 lx.

• Prace precyzyjne (np. kreślarskie, montaż): wymagane są wyższe wartości, często 750 lx lub więcej.

• Pomieszczenia pomocnicze (np. korytarze): 100-200 lx. 

2. Poziom hałasu

Dopuszczalne wartości natężenia hałasu (mierzone w decybelach – dB) określone są w Rozporządzeniu:

• Najwyższe Dopuszczalne Natężenie (NDN) hałasu:

  • Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy (lub tygodniowego): nie może przekraczać 85 dB (A).

  • Maksymalny poziom dźwięku A: nie może przekraczać 115 dB.

  • Szczytowy poziom dźwięku C: nie może przekraczać 135 dB.

• Próg działania: wynosi 80 dB (A) i jest sygnałem do wprowadzenia działań profilaktycznych. 

3. Czynniki chemiczne i pyły

Wartości te są bardzo zróżnicowane i zależą od konkretnej substancji. Określają je tabele zawarte we wspomnianym rozporządzeniu. Wyróżnia się:

• Najwyższe Dopuszczalne Stężenie (NDS): wartość średnia ważona stężenia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dnia pracy nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia.

• Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe (NDSCh): wartość średnia stężenia, która nie powinna występować dłużej niż 15 minut w czasie zmiany roboczej i nie częściej niż dwa razy na zmianę.

• Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe (NDSP): wartość, która w ogóle nie może być przekroczona w żadnym momencie. 

Wartości NDS dla konkretnych substancji

Dla wielu specyficznych pyłów i substancji chemicznych wartości NDS są znacznie niższe. Przykłady:

• Pyły zawierające wolną krzemionkę krystaliczną: Wartości te są bardzo niskie ze względu na ryzyko pylicy. Dla frakcji respirabilnej pyłu zawierającego 50% lub więcej wolnej krzemionki NDS wynosi zaledwie 0,1 mg/m³.

• Pyły drewna: Dla wielu gatunków drewna NDS wynosi 2 mg/m³.

• Włókna azbestu: Ze względu na rakotwórczość, normy są wyrażane w liczbie włókien na cm³, a ich wartości są bliskie zera.

4. Mikroklimat

Normy dotyczące temperatury, wilgotności i ruchu powietrza są regulowane przez ogólne przepisy BHP:

• Temperatura:

  • Minimalna w pomieszczeniach biurowych i przy lekkiej pracy fizycznej: nie mniej niż 18°C.

  • Minimalna przy ciężkiej pracy fizycznej (hale produkcyjne): nie mniej niż 14°C (chyba że względy technologiczne wymagają inaczej).

  • Maksymalna (orientacyjna): przepisy nie określają górnej granicy, ale przy temperaturze powyżej 28°C pracodawca ma obowiązek zapewnić napoje profilaktyczne, a przy powyżej 30°C (praca na otwartej przestrzeni) lub 28°C (pomieszczenia biurowe, jeśli temperatura jest "spowodowana warunkami atmosferycznymi") pracownikom przysługują przerwy lub skrócenie czasu pracy.

• Wilgotność względna powietrza: zalecana wartość to 40-60%, szczególnie w pomieszczeniach biurowych, aby zapobiegać wysuszaniu śluzówek.

• Prędkość ruchu powietrza: nie powinna być większa niż 0,4 m/s latem i 0,2 m/s zimą.